დიპლომატია შუა საუკუნეებში: რომის კათოლიკე ეკლესია

“Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam; et portae inferi non praevalebunt adversum eam. Tibi dabo claves regni caelorum; et quodcumque ligaveris super terram, erit legatum in caelis, et quodcumque ligaveris solveris super terram, erit solutum in caelis” (“შენა ხარ კლდე, და ამ კლდეზე ავაშენებ ჩემს ეკლესიას, და ჯოჯოხეთის ბჭენი ვერ სძლევენ მას. მოგცემ შენ ცათა სასუფევლის გასაღებს, და რასაც შეკრავ მიწაზე, შეკრული იქნება ცაშიც, ხოლო რასაც დახსნი მიწაზე, დახსნილი იქნება ცაშიც”), მათეს სახარებაში (16,18-19) მოცემული ამ სიტყვებით ქრისტე მიმართავს პეტრეს. ესაა სიტყვები, რომლებზეც დგას რომის ეკლესიისა და მისი ეპისკოპოსის - პაპის - პირველობის (პრიმატის) პარადიგმა. შუა საუკუნეების პაპობისათვის ამ იდეას არა მარტო თეოლოგიური და საეკლესიო დატვირთვა ჰქონდა; მან თანდათანობით პოლიტიკური ხასიათიც შეიძინა. როგორც ჩანს, “ბნელ საუკუნეებში” პაპებს ხშირად პირდაპირი გაგებით წარმოედგინათ (ანდა, უბრალოდ, ასე სურდათ) მიწაზე “შეკვრა” და “გახსნა” და, ამიტომაც, მარტოოდენ სასულიერო ძალაუფლებას აღარ სჯერდებოდნენ. დროთა განმავლობაში, პოლიტიკა პაპობის განუყოფელ ნაწილად იქცა.

შუა საუკუნეებში, რომის ეკლესიის (პონტიფიკალური) დიპლომატია  იმ დროს არსებულ “საერთაშორისო წესრიგში” – Respublica Christiana-ში მოქმედებდა. ეს იყო იმდროინდელი ევროპის კონცეფციის გამოხატულება, რომლის გამაერთიანებელი პრინციპიც კათოლიკობა იყო და რომლის უმაღლეს ინსტიტუციურ გამოვლინებებსაც პაპი და რომის წმინდა იმპერატორი წარმოადგენდნენ (რომლებსაც ერთმანეთთან უნდა ეთანამშრომლათ მორწმუნეთა და ქვეშევრდომათა სულიერი და მატერიალური კეთილდღეობისათვის). პაპი იყო “ქრისტიანულ საქმეთა” უზენაესი გამგებელი და შუამავალი, რომელსაც სრული უფლება ჰქონდა იმ სამეფოებსა და მიწებზე, რომლებსაც მონარქებს უწყალობებდა. ამგვარი იდეური მოდელი ახლოს იყო ძალის პოლიტიკასთან, როდესაც საქმე ეხებოდა ბრძოლას პაპებს, იმპერატორებს, მეფეებსა და მთავრებს შორის. იმავე დროს, პონტიფიკალური დიპლომატიის მთავარი ამოცანა პაპის სახელმწიფოთა უსაფრთხოების უზრუნველყოფა იყო.

პაპების დიპლომატიის მნიშვნელოვანი მახასიათებელი იყო მუდმივ დიპლომატთა ინსტიტუტი: მე-5 საუკუნის შუა ხანებიდან მე-8 საუკუნის პირველ ნახევრამდე, პაპები აღმოსავლეთის (ბიზანტიის) იმპერატორებთან რეგულარულად გზავნიდნენ ელჩებს, რომლებსაც აპოკრისარები (წარმომადგენელი, წარგზავნილი) ეწოდებოდათ. ამ სამსახურს იყენებდნენ მომდევნო პაპებიც, მათ შორის წმ. გრიგოლ I დიდი (590-604წწ). სიცილიისა და ნეაპოლის მეფის, კარლოს ანჟუელის (1226-1285წწ) მიმართ გაგზავნილ ერთ-ერთ წერილში ნეტარი პაპი გრიგოლ X (1271-1276წწ) ფორმალურად აყალიბებდა დიპლომატიური იმუნიტეტის პრინციპს: “ხალხთა სამართალი მოითხოვს, რომ ელჩებმა ხალხთა ყოველგვარი უსაფრთხოებით ისარგებლონ, მტრებიც რომ იყვნენ” (De Leonardis 2014: 7). ეკლესიის პონტიფიკალური აკადემია - რომელიც 1701 წელს პაპმა კლემენტ XI-მ დააფუძნა, როგორც ეკლესიის წარჩინებულ პირთა პონტიფიკალური აკადემია სამოციქულო საყდრის დიპლომატიური სამსახურისათვის სამღვდელოთა პირების მოსამზადებლად - ამ სახის უძველესი დაწესებულებაა, რომელიც დღემდე ფუნქციონირებს.

ანტიკური ქრისტიანობის ეპოქაში გარდამტეხი მომენტი აღმოჩნდა 313 წელს სახელმწიფოს მიერ ქრისტიანობის აღიარება (სახელმწიფო რელიგიად მოგვიანებით, 395 წელს გამოცხადდა რომში). შედგომში შექმნილმა ხელსაყრელმა პირობებმა ხელი შეუწყო ქრისტიანობის გავრცელებას, თუმცა ამის პარალელურად სექტანტური და გამოყოფისკენ მიდრეკილი მოძრაობების გაჩენაც დაიწყო. ამიტომ, საჭირო გახდა აშკარა დოგმატური გადაწყვეტილებების მიღება ეკლესიის ერთობის შესანარჩუნებლად. 314 წელს, პაპის პირველი “ელჩი” გამოჩნდა არლის კრებაზე, რომელიც პაპ სილვესტერ I-ს (314-337წწ) წარმოადგენდა იმ კონფლიქტში, ეკლესიის ერთობის დამცველებსა და დონატისტებს შორის რომ მიმდინარეობდა (ასე ეწოდებოდათ კართაგენის ეპისკოპოსის, დონატოსის, სახელის გამო).

რომის ეპისკოპოსის პირველი მნიშვნელოვანი ემისრები გამოჩნდნენ ძველი ეპოქის ეკუმენურ კრებებზე, რომლებსაც რომის იმპერატორები, შემდეგ კი ბიზანტიის იმპერატორები იწვევდნენ. ნიკეის კრებაზე (325წ) უნდა დაეგმოთ არიოსის და მისი მიმდევრების სწავლება. როგორც ისტორიკოსი ევსები კესარიელი წერდა (339წ), პაპმა სილვესტერ I-მა კრებაზე ჩასვლა ვერ შეძლო თავისი ასაკის გამო, მაგრამ რომის ეკლესიის სახელით მღვდლები იმყოფებოდნენ. კონსტანტინოპოლის კრებას (381წ), რომელიც იმპერატორმა თეოდოს I-მა მოიწვია, მხოლოდ აღმოსავლეთის ეპისკოპოსები ესწრებოდნენ. პაპი დამასუსი (366-384წწ) არც თვითონ წასულა და არც არავინ წარუგზავნია. ეფესოს კრებაზე (431წ), რომელიც იმპერატორმა თეოდოს II-მ მოიწვია, პაპმა ცელესტინ I-მა სამი ლეგატი, ორი ეპისკოპოსი და ერთი მღვდელი წარგზავნა.

449 წელს, იმპერატორმა თეოდოს II-მ ეფესოს ახალი კრება მოიწვია, რომლის დროსაც პაპ ლეონ I დიდის მიერ (440-461წწ) წარგზავნილ ლეგატებს უარი უთხრეს თხოვნაზე, რომ კრების თავმჯდომარე რომის წარმომადგენლობა ყოფილიყო (ამის გამო, პაპმა ლეონმა მას “ქურდების კრება” უწოდა). 451 წელს, იმპერატორ მარციანეს (450-461წწ) მოწვევით გაიმართა ქალკედონის კრება, რომელსაც 600 ეპისკოპოსი ესწრებოდა. ამჯერად, ლეონ დიდმა მიაღწია, რომ კრების თავმჯდომარეობა მისი ლეგატებისთვის (სამი ეპისკოპოსი და ორი მღვდელი) მიენდოთ, თუმცა პრაქტიკულად მას იმპერატორის სრულუფლებიანი წარმომადგენლები წარმართავდნენ.

ბიზანტიის საიმპერატორო კარზე წარგზავნილ ყველაზე ცნობილ აპოკრისარებს შორის იყვნენ მომავალი პაპი ვიგილიუსი (537-555წწ), რომლის პაპობაც კონსტანტინოპოლის საიმპერატორო კარისგან რომის მზარდ დამოუკიდებლობას დაემთხვა; პაპი პელაგიუს I (556-560წწ), რომელმაც აპოკრისარის ამპლუაში დაგმო ორიგენეს სწავლება; და გრიგოლ დიდი (590-604წწ), რომელიც 579-585 წლებში აპოკრისარის კომპეტენციით წარმართავდა საიმპერატორო კარის თითქმის მონაზვნურ ცხოვრებას. აქედან ჩანს, რომ მე-6 საუკუნეში პაპის აპოკრისარის წინაშე დიდი კარიერული შესაძლებლობები არსებობდა: თავისი საქმის მცოდნე აპოკრისარი პაპის ტახტის იდეალური კანდიდატი იყო, ვინაიდან თავის დავალებებს პაპთან მჭიდრო კავშირში ახორციელებდა. გარდა ამისა, აპოკრისარი კარგად იცნობდა აღმოსავლეთ რომის საიმპერატორო კარს და ისიც ეცოდინებოდა, რა უფრო ხელსაყრელი იქნებოდა რომისთვის. პაპის უკანასკნელი აპოკრისარი იმპერატორ კონსტანტინე V-ის  (720-775წწ) კარზე იმყოფებოდა, რომელიც 743 წელს პაპმა ზაქარიამ (741-752წწ) გაიწვია ე.წ. ხატმებრძოლეობის პირველი პერიოდის დროს.

მე-4 საუკუნის ბოლოდან, პაპების საზრუნავს ეკლესიის კონსოლიდაცია და ბარბაროსთა შემოსევებისაგან მისი დაცვა წარმოადგენდა. ადრეულ შუა საუკუნეებში, პაპობის განმტკიცებასა და წინსვლაში გადამწყვეტი როლი შეასრულეს გრიგოლ I-მა და ნიკოლოზ I-მა (858-867წწ). მე-8 საუკუნეში, გაძლიერდა კავშირი პაპებსა და ფრანკთა კაროლინგების ახალგაზრდა დინასტიას შორის. ფრანკებმა რომსა და პაპობასთან ურთიერთობა გააძლიერეს ანგლო-საქსონი მისიონერის, წმ. ბონიფაციუსის, მეშვეობით. 751 წელს, ფრანკთა მეფე პიპინ მოკლემ (751-768წწ) მხარდაჭერისთვის მიმართა პაპ ზაქარიას, რომელმაც აღიარა მისი უფლება ფრანკთა მეფის ტახტზე (754-756 წლებში, პიპინ მოკლემ ლომბარდიელთა წინააღმდეგ გაილაშქრა იტალიაში და მათთვის წართმეული მიწების ნაწილი პაპს გადასცა. სწორედ აქედან იღებს სათავეს პაპის ოლქი (პაპის სახელმწიფოები)). 774 წელს, პიპინ მოკლეს ვაჟი, კარლოს დიდი, რომელმაც მამისგან მემკვიდრეობით მიიღო ფრანკთა სამეფო ტახტი, ლომბარდიის მმართველიც გახდა. 800 წელს, პაპმა ლეონ III-მ კარლოს დიდი იმპერატორად აკურთხა. მისი გარდაცვალების (814წ) შემდეგ, დასავლეთ ევროპაში პოლიტიკური კრიზისი დაიწყო. სხვა შემთხვევათა მსგავსად, პაპობა ახლაც ეპოქის პოლიტიკური და სოციალური ქაოსის მსხვერპლი აღმოჩნდა, მისი ძალაუფლება, პრესტიჟი და მორალური ავტორიტეტი კი შეირყა. იმ დროის პაპები რომის პოლიტიკური “პარტიების” გავლენის ქვეშ აღმოჩნდნენ, ზოგჯერ კი რომის წმინდა იმპერატორის მიერ ინიშნებოდნენ.

ფეოდალიზმის განმტკიცებამ სრულიად ახალ მდგომარეობაში ჩააყენა რომის კათოლიკე ეკლესია. სოციალურ დაძაბულობათა ეპოქაში, რომელიც ბარბაროსთა თავდასხმებით იყო გამოწვეული, ეპისკოპოსებმა და საეკლესიო ხელისუფლების სხვა წარმომადგენლებმა საკუთარ ხელში აიღეს სამოქალაქო და პოლიტიკური ფუნქციები. შემდეგ, მე-10 და მე-11 საუკუნეებში, ფეოდალური წყობილების განვითარებასთან ერთად, რომის წმინდა იმპერიის იმპერატორები და სხვა დიდი ფეოდალები იძულებულნი გახდნენ, რომ მიწები ეპისკოპოსებისთვისაც (და არა საერო ვასალებისთვის) გაენაწილებინათ. ამის შედეგად, მრავალი ეპისკოპოსი და აბატი არა მარტო საეკლესიო, არამედ ძლიერ საერო მესაკუთრედაც იქცა.

ამგვარად, 1054 წელს, ბიზანტიასთან პაპ ლეონ IX-ის განხეთქილების შემდეგ (საეკლესიო სქიზმა, როგორც მას საეკლესიო-თეოლოგიურ ლექსიკონში იყენებენ), წმინდა საყდრის მოკავშირეები გახდნენ თავდაპირველად ფრანკები, შემდეგ საქსები, რის შედეგადაც რომის ძალაუფლება გაიზარდა ევროპის დასავლეთ და ჩრდილოეთ რეგიონებში. პაპის პოზიციათა გაძლიერებას მნიშვნელოვნად შეუწყო ხელი ჯვაროსნულმა ლაშქრობებმა, რომლებიც 1096 წელს დაიწყო პაპ ურბან II-ის ინიციატივით. ლაშქრობების მიზანს წარმოადგენდა მისი ეგიდით მთელი საქრისტიანოს გაერთიანება და იმის ჩვენება, რომ ევროპაში უზენაესი ძალაუფლება ეკუთვნოდა რომს და არა იმპერატორს (ჯვაროსნული ლაშქრობების გაცხადებული მიზანი იყო ურწმუნოთა დამარცხება და უფლის საფლავის გათავისუფლება).

მე-11 საუკუნის დასასრულს და მე-12 საუკუნის დასაწყისში, რომის წმინდა იმპერიას, საფრანგეთს და ინგლისს, ერთი მხრივ, და პაპობას შორის, მეორე მხრივ, მიმდინარეობდა დაპირისპირება ინვესტიტურის უფლების შესახებ - საქმე ეხებოდა მმართველთა ჩვეულებით  პრეროგატივას, რომ ეპისკოპოსები და აბატები აერჩიათ და შეემოსათ მათი მსახურების შესაბამისი სიმბოლოებით. დაპირისპირება დაიწყო 1075 წელს და დასრულდა 1122 წელს, ვორმსის კონკორდატით.  დაპირისპირების რეალურ მიზეზს წარმოადგენდა ამბიცია, თუ რომელი იქნებოდა საქრისტიანოში უზენაესი - იმპერატორის თუ პაპის ძალაუფლება. პაპი გრიგოლ VII ისწრაფვოდა, რომ “ღვთის სასუფეველი დაემკვიდრებინა” ამ ქვეყნად პაპობის ხელმძღვანელობით, ამისთვის კი პრეტენზიას აცხადებდა უზენაეს ხელისუფლებაზე სასულიერო და საერო საქმეებში.                                      

1074 წელს, პაპმა გრიგოლმა განაახლა სიმონიის (სულიერი სიკეთეებით ვაჭრობის ცოდვა) აკრძალვა და დაადგინა სამღვდელოთა ცელიბატი (დაუქორწინებლობა), მაგრამ დიდ წინააღმდეგობას წააწყდა გერმანიის ეპისკოპოსებისგან და მღვდლებისგან. ეპისკოპოსთა დანიშვნის ფუნქციის განსამტკიცებლად და სამღვდელოთა წინააღმდეგობის დასაძლევად, 1075 წელს, რომის კრებამ უკანონოდ გამოაცხადა საერო ხელისუფლების მიერ გაცემული ინვესტიტურები და ყველა საერო პირი გაათავისუფლა საეკლესიო ინვესტიტურისაგან. რომის წმინდა იმპერატორმა, ჰენრი IV-მ არ აღიარა პაპის აკრძალვა ინვესტიტურაზე და კვლავაც განაგრძობდა ეპისკოპოსთა დანიშვნას გერმანიასა და იტალიაში. 1075 წლის დეკემბერში, პაპმა ულტიმატუმი გაუგზავნა იმპერატორს და პაპის დეკრეტის შესრულება მოსთხოვა, წინააღმდეგ შემთხვევაში კი არა მარტო განიკვეთებოდა ეკლესიიდან, არამედ თავის სამეფოსაც დაკარგავდა მომავალში მისი დაბრუნების ყოველგვარი იმედის გარეშე. 1076 წელს, ოცდაექვსმა ეპისკოპოსმა გადაყენებულად გამოაცხადა პაპი გრიგოლ VII, რის საპასუხოდაც ამ უკანასკნელმა განკვეთა ჰენრი IV, ჩამოართვა მას საიმპერატორო ტახტი, მისი ქვეშევრდომები კი სამეფო ფიცისაგან გაათავისუფლა.

1077 წელს, პაპი და იმპერატორი ერთმანეთს შეხვდნენ კანოსაში, რომლის დროსაც ჰენრიმ პატიება ითხოვა პაპისაგან (ციხე-სიმაგრის კარიბჭესთან მან სამი დღე გაატარა, ფეხშიშველმა და მომნანიებლის სამოსელში). თუმცა, ამ შეხვედრით პრობლემა არ გადაწყვეტილა. ინვესტიტურის უფლების შესახებ დაპირისპირება დასრულდა 1122 წელს პაპ კალიქსტუს II- ს და იმპერატორ ჰენრი V-ს შორის მიღწეული შეთანხმებით (ვორმსის კონკორდატი). ეს იყო გარკვეული სახის კომპრომისული შეთანხმება, რომლის მიხედვითაც ინვესტიტურებს სასულიერო და საერო ხელისუფლებები ინაწილებდნენ (ეპისკოპოსებს საერო უფლებებს იმპერატორი ანიჭებდა, ხოლო სასულიეროს - პაპი). ეს კი ნიშნავდა, რომ ახლადდანიშნული ეპისკოპოსი ორივე მათგანს - იმპერატორსაც და პაპსაც - ემორჩილებოდა.

შუა საუკუნეების უდიდესი პაპი იყო ინოკენტი III (1160-1216წწ), რომლის სახელთანაც დაკავშირებულია ისეთი მნიშვნელოვანი მოვლენები, როგორებიცაა რომის კურიის რეფორმა (1198წ), პონტიფიკალურ სახელმწიფოებზე პაპის ხელისუფლების აღდგენა და გაზრდა, ჯვაროსნული ლაშქრობების ორგანიზება, იტალიასა და სამხრეთ საფრანგეთში გავრცელებულ ერესთან ბრძოლა და, ბოლოს, 1215 წელს ლატერანის მეოთხე კრების თავმჯდომარეობა, რომლის შედეგადაც ეკლესიაში მრავალი სამღვდლო და საერო პრაქტიკის რეფორმირება მოხდა.

ახალი პაპის შემართება და განზრახვები კარგად ჩანს მის ჩანაწერებსა და ქრონიკებში Gesta Innocenti III (“ინოკენტი III-ის საქმეები”), რომლებიც დაახლოებით 1208 წელსაა დაწერილი პაპის კურიის ანონიმური წევრის მიერ, რომელიც ძალზე კარგად იცნობდა მას. მისი ერთ-ერთი პირველი წერილიდან ირკვევა, რომ პაპი ინოკენტი მიუთითებდა საფრანგეთის მეფე ფილიპე II ვგუსტუსს (1180-1223წწ), უკან დაებრუნებინა საკუთარი ცოლი, რომელიც მეფემ მიატოვა. ამგვარი განაწესით, პაპი მიანიშნებდა თავის განზრახვაზე, რომ თავისი იურისდიქცია და ავტორიტეტი ქრისტიან მმართველთა საქორწინო საკითხებზეც უნდა გაევრცელებინა. გარდა ამისა, ინოკენტი III-მ გადაწყვიტა, რომ პაპის დროებითი ხელისუფლება რომსა და პაპის სახელმწიფოებზეც აღედგინა. მან ისარგებლა იმ ძალის ვაკუუმით, რომელიც იმპერატორ ჰენრი VI-ის გარდაცვალების (1197წ) შემდეგ წარმოიქმნა და უფრო დიდი პრეტენზიები წამოაყენა. პაპი რეგულარულად გზავნიდა თავის ლეგატებს ცენტრალური იტალიის ქალაქებში მათი ლოიალურობის მოსაპოვებლად. ძალზე მოკლე დროში, პაპს ერთგულება გამოუცხადა არა მარტო ახლომდებარე, არამედ ისეთმა შორეულმა ქალაქებმა, როგორებიც ანკონა, ასიზი, პერუჯა და სპოლეტო იყვნენ. პაპის ძალაუფლებას გამოხატავდა მზე, ხოლო საერო მმართველებისას - მთვარე. ორივე მათგანი ღმერთის მიერ იყო დადგენილი, მაგრამ როგორც მთვარე იღებდა თავის ბრწყინვალებას მზისგან, ისევე სამეფო ძალაუფლება იღებდა თავის დიდებას და ღირსებას პაპის ავტორიტეტისგან.

 პაპ ინოკენტის კიდევ ერთ დიდ საზრუნავს წარმოადგენდა იერუსალიმი და წმინდა მიწა (რომელიც 1187 წელს დაკარგეს). 1198 წელს, მან წერილები გაუგზავნა ქრისტიანული სამყაროს მეფეებსა და ეპისკოპოსებს და ახალი ჯვაროსნული ლაშქრობისკენ მოუწოდა. იგი ჯვაროსნებს ჰპირდებოდა პაპის ახალ ინდულგენციებს, მის მფარველობას, ექსპედიციის დასაფინანსებლად კი გადასახადები სამღვდელოებას დააკისრა. მიუხედავად პაპის დიდი ძალისხმევისა, მეოთხე ჯვაროსნულ ლაშქრობას (1202-1204წწ) არ ჰყავდა ძლიერი ხელმძღვანელობა და ფინანსების ნაკლებობასაც განიცდიდა. ვენეციელებმა ფლოტი ააგეს დიდი არმიის გადასაყვანად, თუმცა ფრანგებმა და გერმანელებმა დაპირებული არმიის მხოლოდ მესამედი გამოიყვანეს (ამის გამო კი ვერ შეასრულეს ვენეციელთა მიმართ ხელშეკრულებით აღებული ვალდებულებები, რომ ტრანსპორტირებისათვის გადაეხადათ). ამის შედეგი კატასტროფული იყო პაპობისა და ბიზანტიის იმპერიისათვის (1204 წელს, ფლოტი კონსტანტინოპოლში ჩავიდა და ქალაქი ხელში ლათინებმა ჩაიგდეს).

1302 წელს, პაპმა ბონიფაციუს VIII-მ გამოაქვეყნა ბულა Unam Sanctum, რომელშიც წმინდა მამა აცხადებდა, რომ ეკლესიისა და მის ძალაუფლებაში იყო ორი მახვილი - სასულიერო და დროებითი. დოკუმენტი ამტკიცებდა, რომ დროებითი ძალაუფლება უნდა დამორჩილებოდა სასულიერო ძალაუფლებას. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ეკლესია სახელმწიფოზე მაღლა იდგა, ხოლო მეფეთა ძალაუფლება ეკლესიის სამსახურში უნდა ყოფილიყო პირველი დაძახებისთანავე. საიმპერატორო ტახტის პრეტენდენტები პაპს უნდა ეკურთხებინა მეფედ. ევროპაში ამგვარი წყობილების პირობებში ფართოდ გავრცელდა პაპის დიპლომატიური სამსახური, რომელსაც ორმაგი დავალება ჰქონდა: რელიგიური - რწმენის გავრცელება, საეკლესიო რეფორმები, მონასტრების მშენებლობა, დოგმატური კამათის ნებართვა; და საერო - მმართველთა კორონაცია, საგარეო პოლიტიკური დავების დარეგულირება, საშუალებების (რესურსების) მოძიება, სასამართლო ფუნქციები და ა.შ. ეს ორმაგი დანიშნულება გულისხმობდა, რომ წმინდა საყდარი ერთდროულად წარმოადგენდა სასულიერო ძალაუფლების (1309-1377 წლებში, პაპები ავინიონში იმყოფებოდნენ) და საერო ძალაუფლების ცენტრს (პაპის სახელმწიფოები, რომლის დედაქალაქიც რომი იყო).

პაპის დიპლომატია ევროპის საზღვრებს მიღმა გავრცელდა; არაერთი მისია გაიგზავნა მონღოლებთან, სპარსელებთან და ჩინელებთანაც კი (თუმცა, პაპობის დიპლომატიის ცენტრად ევროპა რჩებოდა). ამ დროს, პაპობის დიპლომატიის მთავარი წარმომადგენლები კვლავაც ლეგატები იყვნენ. ტერმინი “ნუნციო” პირველად მე-11 საუკუნეში შემოვიდა, პაპ ლეონ IX-ის დროს (1049-1054წწ). ამ ტერმინით აღინიშნებოდა უმაღლესი რანგის მქონე ელჩი, რომელიც პოლიტიკურ და საეკლესიო დავალებებს ასრულებდა. სხვადასხვა ევროპულ სახელმწიფოთა დიპლომატიური სისტემების განვითარების თანაბარ პირობებში, პაპობის დიპლომატიაც ინტენსიურად ვითარდებოდა. წმინდა საყდრის დიპლომატიური პრაქტიკის ძირითად ფიგურად იქცა ნუნციო, ხოლო მე-15 საუკუნიდან დიპლომატიური მისიები ვატიკანის საერთაშორისო საქმიანობის მთავარი ინსტიტუტი გახდა (პირველი მუდმივი მისია პაპმა გრიგოლ IX-მ წარგზავნა ბაზელში, 1231 წელს).

მე-8 საუკუნეში, როდესაც რომის ეპისკოპოსი გარკვეულ ტერიტორიებზე დროებითი ძალაუფლების მფლობელი გახდა, პაპის წარგზავნილთა როლმა გამორჩეული მნიშვნელობა შეიძინა (როგორც რელიგიური, ისე პოლიტიკური). კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ფიგურა პაპის დიპლომატიურ წარმომადგენლობაში იყო ლეგატი, რომლის მნიშვნელობაც იმ პეიოდში გაიზარდა, როდესაც რომის პონტიფექსები კრებებზე ან სხვა მნიშვნელოვან მოვლენებზე გზავნიდნენ ლეგატებს. მხოლოდ მე-9 საუკუნის ბოლოსთვის გზავნიდა წმინდა საყდარი ევროპის სხვადასხვა ახალ სახელმწიფოებში ლეგატებს, რომლებსაც ეწოდებოდათ legati missi (“ბატონის (მმართველის) ლეგატები”). პაპი გრიგოლ VIII (1073-1085წწ) ყველაზე ხშირად გზავნიდა თავის ლეგატებს მთავრებთან და ეპისკოპოსებთან, როგორც დროებით, ისე მუდმივად, მისიის მოთხოვნებიდან გამომდინარე. მე-11 საუკუნის დასაწყისიდან, ლეგატების ინსტიტუტმა მაღალი პრესტიჟი შეიძინა, როდესაც პაპის წარდგენის როლი კარდინალებს მიენდოთ. მათ ეწოდებოდათ legati a latere (პაპის უშუალო ლეგატები), ვინაიდან პირდაპირ იყვნენ პასუხისმგებელნი და არჩეულნი პონტიფიკალური ანტურაჟის წევრთა შორის, მინიჭებული ჰქონდათ დიდი ძალაუფლება შესასრულებელი მისიის წყალობით.

თავისი სისუსტის პერიოდებშიც კი, რომის კათოლიკე ეკლესია აქტიურ დიპლომატიას აწარმოებდა (განსაკუთრებით, კონსტანტინოპოლში და მე-13 საუკუნეში რომის წმინდა იმპერატორებთან ბრძოლაში). პაპები შუამავლები იყვნენ, მათი ლეგატები კი მშვიდობის აგენტები. ეკლესიის პრესტიჟი იმდენად მაღალი იყო, რომ თითქმის ყველა სამეფო კარზე პაპის ელჩების პრიმატი აღიარებული იყო საერო დიპლომატებთან მიმართებით (ეს ტრადიცია დღესაც გრძელდება იმ ქვეყნებში, სადაც კათოლიკობა ოფიციალური რელიგიაა). პაპობის დიპლომატიის ხაზგასმა ლეგატთა ინსტიტუტის სიწმინდეზე კანონიკური სამართლის ნაწილად იქცა, ხოლო ეკლესიის იურისტებმა შეიმუშავეს წესები, რომლებიც პაპის დიპლომატიურ წარმომადგენელთა სტატუსს, პრივილეგიებს და საქმიანობას განსაზღვრავს.